วิชา ธรรม ๑

คาบที่ ๒ ชีวิตคืออะไร: ขันธ์ อายตนะ
ชีวิตเป็นอย่างไร: ไตรลักษณ์

<< หลักสูตร ตามพระใหม่ ไปเรียนธรรม < หน้าแรกของรายวิชา ธรรม ๑

ใจความพุทธธรรม บทที่
: 1 - 3
จำนวนสื่อการเรียนรู้ ด้วยตนเอง
: 5 สื่อ/กิจกรรม
ตัวอย่างเนื้อหา
: ทุกขเวทนา ทุกขลักษณะ ทุกขอริยสัจ ต่างกันไหม ?
: การเข้าใจไตรลักษณ์ ส่งผลต่อการใช้ชีวิตอย่างไร ?
: การกำหนดรู้ รูป นาม ทำอย่างไร ?

พุทธธรรมมองเห็นสิ่งทั้งหลายเป็นธาตุ เป็นธรรม เป็นสภาวะ อันมีอยู่เป็นอยู่ตามภาวะของมัน ที่เป็นของมันอย่างนั้น เช่นนั้น ตามธรรมดาของมัน มิใช่มีเป็นสัตว์ บุคคล ตัวตน เราเขา ที่จะยึดถือเอาเป็นเจ้าของ ครอบครอง บังคับบัญชาให้เป็นไปตามปรารถนาอย่างไรๆ ได้ ....

พุทธธรรมจึงต้องแสดงต่อไปว่า ส่วนประกอบต่างๆ เหล่านั้นเป็นอย่างไร มีอะไรบ้าง อย่างน้อยก็พอเป็นตัวอย่าง และโดยที่พุทธธรรมมีความเกี่ยวข้องเป็นพิเศษกับเรื่องชีวิต โดยเฉพาะในด้านจิตใจ การแสดงส่วนประกอบต่างๆ จึงต้องครอบคลุมทั้งวัตถุและจิตใจ และมักแยกแยะเป็นพิเศษในด้านจิตใจ

(พุทธธรรมออนไลน์ หน้า 24)

สื่อการเรียนรู้

อ่าน หนังสือพุทธธรรม เรื่อง "ตัวสภาวะ"
หรือ ฟังเสียงอ่าน ตั้งแต่เรื่อง "ตัวสภาวะ" จนถึง "สังขาร"

6 หน้า

พุทธธรรมแยกแยะชีวิตพร้อมทั้งองคาพยพทั้งหมดที่บัญญัติเรียกว่า “สัตว์” “บุคคล” ฯลฯ ออกเป็นส่วนประกอบต่างๆ ๕ ประเภท หรือ ๕ หมวด เรียกทางธรรมว่า เบญจขันธ์

ศึกษาจากการบรรยายเรื่อง "ชีวิตคืออะไร"
- แบบละเอียด 100 นาที
- แบบย่อ 36 นาที

36-100 นาที

รูปนาม, ขันธ์ 5, อายตนะ 6
(คลิกเพื่อดาวน์โหลด เอกสารประกอบการบรรยาย ชุดที่ 2)

อ่าน "สามไตร : ไตรลักษณ์" (หน้า 22 - 40)

19 หน้า

"... พระไตรลักษณ์ได้แก่ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา หลักธรรมชุดนี้เรายังไม่ต้องเข้าถึงชนิดที่เรียกว่าจบหรอก เอาแค่นํามาใช้ให้ถูกต้องในชีวิตประจำวันก่อน ..."

ศึกษาจากการบรรยายเรื่อง "ชีวิต เป็นอย่างไร" : [VDO | youtube | soundcloud]

45 นาที

ไตรลักษณ์ : จากความเข้าใจที่ถูกตรง สู่การวางท่าทีและลงมือปฏิบัติที่ถูกต้องในชีวิตประจำวัน

ฝึกปฏิบัติ "เจริญสติ สังเกตรูปนาม พร้อมฟังธรรมบรรยายเรื่อง รูป นาม"

50 นาที

พระภาวนาเขมคุณ (หลวงพ่อสุรศักดิ์ เขมรํสี)

อ่าน หนังสือพุทธธรรม บทที่ 1 - 3 (optional สำหรับผู้สนใจศึกษาเชิงลึก)

(หรือเลือก คลิก เพื่อฟังเสียงอ่าน)

การเรียนรู้เชิงลึก (optional)

- วิสุทธิมรรค เล่ม ๓ ภาคปัญญา ปริเฉทที่ ๑๔ ขันธนิเทศ
- วิสุทธิมรรค เล่ม ๓ ภาคปัญญา ปริเฉทที่ ๑๕ อายตนธาตุนิเทศ
- วิสุทธิมรรค เล่ม ๓ ภาคปัญญา ปริเฉทที่ ๑๖ อินทริยสัจจนิเทศ
- คู่มือพระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริจเฉทที่ ๑ จิตตสังคหวิภาค
- คู่มือพระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริจเฉทที่ ๒ เจตสิกสังคหวิภาค
- คู่มือพระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค
- การบรรยายชุด ตามรอย..พุทธธรรม เรื่อง "ชีวิตคืออะไร ชีวิตเป็นอย่างไร" (youtube | podcast)

ทบทวนบทเรียน ทำแบบฝึกหัด

แหล่งศึกษา ค้นคว้าเพิ่มเติม

ธรรมบรรยาย ชุด

ตามพระใหม่ ไปเรียนธรรม
_________

ตอนที่ 16
ธรรมะมีความหมายมากมาย แต่รู้ไว้แค่ ๔ ก็พอ

ตอนที่ 17
ถ้าอยู่แค่ความรู้สึกก็เป็นคนพาล ถ้าเอารู้มาประสานได้ ก็อาจเป็นบัณฑิต

ตอนที่ 18
การศึกษาเริ่มที่ตาหู จะดูฟังได้แค่ตัณหา หรือไปถึงปัญญา นี่คือตัวตัดสิน

ตอนที่ 44
ดูขันธ์ ๕ ให้เห็นการทำงานของชีวิต พอได้พื้นความเข้าใจที่จะไปเรียนอริยสัจ

ธรรมบรรยาย ชุดอื่นๆ

- ไตรลักษณ์ ในชีวิตประจำวัน

- สังขารในขันธ์ ๕ กับ สังขารในไตรลักษณ์

ความเป็นอนิจจังของสังขารกับอิสรภาพของสังคม
_________

...ความเปลี่ยนแปลงของสิ่งทั้งหลาย มิใช่เป็นการเปลี่ยนแปลงไปอย่างเลื่อนลอย เมื่อสิ่งทั้งหลายเปลี่ยนแปลงไปอย่างไม่เลื่อนลอย เปลี่ยนแปลงไปตามเหตุปัจจัย มันก็มีผลรวมออกมา คือ มีความเป็นไปอย่างแน่นอนตามเหตุปัจจัย...

อัตตา – อนัตตา ในพระพุทธศาสนา
_________

...เรื่อง “อัตตา-อนัตตา” ที่สนทนากับคณะอาจารย์นี้ เกี่ยวด้วยหลักธรรมที่ถือกันว่ายากและลึกซึ้งมาก จึงอาจให้ความรู้สึกแก่ผู้อ่านว่าเป็นเรื่องหนักอยู่บ้าง แต่ก็ได้สนทนากันในลักษณะที่พยายามให้เป็นที่เข้าใจได้สำหรับคนทั่วไป จึงหวังว่าจักอำนวยประโยชน์ทั้งแก่ผู้ใฝ่ศึกษาธรรม และผู้สนใจโดยทั่วไป...

(จากคำปรารภ

โดยพระราชวรมุนี

เมื่อ ๖ มิถุนายน ๒๕๒๖)

อ่านเพิ่มเติม : บทความเรื่อง เอกลักษณ์กับไตรลักษณ์ จากหนังสือ พุทธศาสนากับสังคมไทย

ดู "ธรรมกาย" แท้ของพระพุทธเจ้า เข้าใจ "อนัตตา" ให้ตรงตามจริง
_________

... "ธรรมกาย" มิใช่เป็นข้อธรรม หรือเป็นองค์ธรรมโดยตัวมันเอง แต่เป็นคำรวมเรียกซ้อนเสริมความหมายและหนุนการปฏิบัติ และก็เป็นอันได้รู้เห็นเข้าใจไปด้วยว่า ตัวตน/อัตตานี้ เป็นแค่โลกโวหาร คือคำเรียกขานตามสมมติของภาษา เพื่อจะสื่อสารกันได้ในสังคมมนุษย์ มิได้มีอะไรอันใดเป็นชิ้นเป็นอันเป็นก้อนดิ่งนิ่งตายตัว ที่จะให้จิตไปติดไปยึดไว้
แต่พึงให้เป็นเรื่องของปัญญา ที่รู้เข้าใจความจริงแห่งปัจจยาการเท่าทันกระแสธารแห่งเหตุปัจจัย แล้วจะได้ดำเนินชีวิตเป็นอยู่ รู้จักปฏิบัติจัดการเรื่องราวสิ่งทั้งหลายให้ตรงให้เต็มให้ทันเหตุปัจจัย จะได้ถึงปัจจยักขัยสิ้นเหตุปัจจัยหลุดโล่งปลอดพ้นปัญหา เป็นความสุขแท้แห่งสันติที่เป็นอิสระแท้จริง ...

แบบฝึกหัด

1

คำถาม พื้นฐาน

1.1 ขันธ์ คืออะไร
1.2 ไตรลักษณ์คืออะไร
อะไรมีคุณสมบัติไม่ครบตามลักษณะทั้งสามนี้
1.3 ทุกขเวทนา ทุกขลักษณะ ทุกขอริยสัจ
เหมือน หรือต่างกัน ? อย่างไร ?

2

คำถาม ประยุกต์

2.1 ขันธ์ กับ อุปาทานขันธ์ ต่างกันอย่างไร
2.2 ความเข้าใจไตรลักษณ์
ส่งผลต่อการดำเนินชีวิตอย่างไร
2.3 นิพพานเป็นบรมสุข หมายถึงการดับทุกข์ใด

3

แบบฝึกหัด ชวนสังเกต

3.1 การกำหนดรู้ รูป นาม ทำอย่างไร
3.2 สภาวะขณะที่เป็น สุข-ทุกข์ เป็นอย่างไร
3.3 สภาวะขณะที่เป็น กุศล-อกุศล เป็นอย่างไร
3.4 รูปนาม เกิดดับ จริงหรือไม่
ส่งผล สัมพันธ์กันอย่างไร
3.5 วันคืนล่วงไปๆ เราทำอะไรอยู่